فقر آهن در نوزادان
نوزادان به دلیل رشد سریع و منابع غذایی محدود بسیار بیشتر در معرض خطر ابتلا به کمبود آهن می‌باشند. آهن در بسیاری از فرآیندها و عملکرد صحیح سیستم عصبی مرکزی نقش مهمی دارد و بر رفتار و رشد نوزاد تاثیر بسیاری می‌گذارد. اگر به غذا و میزان آهن دریافتی نوزادان و کودکان توجه نشود، ممکن است دچار بیماری به نام کم خونی ناشی از فقر آهن شوند.
اگر نوزاد میزان آهن مورد نیاز خود را دریافت نکند ممکن است دارای علائم خستگی، سردرد، از دست دادن اشتها یا عفونت های مکرر باشد.
علائم و نشانه های کم خونی فقر آهن در نوزادان شامل موارد زیر می‌باشد:
- رنگ پریدگی پوست
- خستگی
- سرد بودن دست و پاها
- کندی رشد
- بی اشتهایی
- تنفس سریع و غیر طبیعی
- مشکلات رفتاری
- مبتلا شدن به عفونت های مختلف
- میل غیر طبیعی به یخ، خاک، رنگ یا نشاسته
چه چیزی باعث فقر آهن در کودکان می شود؟
- رژیم های غذایی کم آهن
از هر 10 تا 20 میلی گرم غذای غنی از آهن، تنها 1 میلی گرم آن جذب می‌شود. بنابراین سعی کنید از غذاهای سرشار از آهن بیشتر استفاده کنید.
- تغییرات بدن
جهش سریع رشد در نوزادان و نوجوانان، نیازمند آهن و گلبول های قرمز خون بسیاری است.
- ناهنجاری های دستگاه گوارش
هر گونه ناهنجاری در دستگاه گوارش میزان جذب آهن را محدود می‌کند.
- خونریزی
خونریزی می‌تواند میزان آهن را در بدن کودک کاهش دهد.
- ژنتیکی
بیماری مقاومت به آهن (IRIDA) بسیار نادر بوده و در کمتر کودکی مشاهده می‌شود.
کمبود آهن در نوزادان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
با انجام آزمایش خون ساده به راحتی می‌توان کم خونی و کمبود آهن در نوزاد را تشخیص داد. غربالگری یکی از روش هایی است که معمولا کم خونی را با آن تشخیص می‌دهند چرا که فقر آهن در کودکان شایع است و اغلب علامتی ندارند. با اندازه گیری چندباره هموگلوبین خون کودک، به راحتی می‌توان مشکل فقر آهن را در کودک تشخیص داد.
اکثر کم خونی های موجود در کودکان با این آزمایشات تشخیص داده می‌شود:
- آزمایش هموگلوبین و هماتوکریت: اولین آزمایش غربالگری که در زمینه کم خونی در کودکان گرفته می‌شود، آزمایش هموگلوبین و هماتوکریت می‌باشد. با مشخص شدن این میزان، تعداد گلبول های قرمز خون کودک اندازه گیری می‌شود و تشخیص لازم داده می‌شود.
- آزمایش شمارش کامل خون (CBC): شمارش کامل خون، گلبول‌های قرمز و سفید، سلول‌های لخته‌کننده خون (پلاکت‌ها) و گاهی اوقات گلبول‌های قرمز جوان (رتیکولوسیت‌ها) در این آزمایش بررسی و شمارش می‌شود.
- آزمایش اسمیر محیطی: در این آزمایش نمونه کوچکی از خون زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود و طبیعی و غیر طبیعی بودن آن مشخص می‌شود.
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به فقر آهن می‌باشند؟
- کودکانی که زود به دنیا می‌آیند.
- نوزادانی که وزن کمی دارند.
- افرادی که شیر گاو یا بز قبل از 1 سالگی نوشیده‌اند.
- نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند و بعد از 6 ماهگی از غذای کمکی سرشار از آهن استفاده نمی‌کنند.
- کودکانی که از شیر خشک بدون آهن استفاده می‌کنند.
- کودکان 1 تا 5 ساله که بیش از 710 میلی لیتر شیر گاو، شیر بز یا شیر سویا در روز می‌نوشند.
- کودکانی که دارای شرایط خاص و عفونت های مزمن یا رژیم های غذایی محدود می‌باشند.
- افرادی که در معرض سرب قرار دارند.
برای درمان فقر آهن در کودکان چه باید کرد؟
درمان کمبود آهن کاملا به علائم، سن و سلامت عمومی کودک بستگی دارد. برای درمان و جلوگیری از شدت و میزان فقر آهن باید اقدامات زیر را انجام داد:
- از 4 ماهگی، به نوزادان علاوه بر شیر مادر و یا شیر خشک، باید مکمل آهن روزانه داد تا زمانی که شروع به خوردن غذاهای غنی از آهن کنند.
- کودکانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، به مکمل های آهن نیاز ندارند. نوزادان کمتر از 12 ماه نباید از شیر کامل استفاده کنند.
- نوزادان و کودکان 1 تا 3 ساله باید غذاهای غنی از آهن مانند غلات حاوی آهن، گوشت قرمز و سبزیجات مصرف کنند. میوه های حاوی ویتامین C نیز به جذب آهن در بدن بسیار کمک می‌کنند.
برای درمان کم خونی چه موادی باید مصرف کرد؟
- مکمل‌های سرشار از آهن
- قطره و قرص آهن
- غلات
- نان
- ماکارونی و برنج
- گوشت گاو، خوک، بره و جگر
- طیور مانند مرغ، اردک، بوقلمون
- غذاهای دریایی مانند صدف، ساردین و آنچوی
- سبزیجات برگ دار مانند کلم بروکلی، کلم پیچ، سبزی شلغم
- حبوبات
- لبنیات کم چرب
- کشمش و مویز
- تخم کدو
خطرات عدم درمان کمبود آهن در کودکان
عدم درمان کم خونی و فقر آهن می‌تواند باعث ایجاد عوارض و مرگ در کودکان و حتی بزرگسالان شود. کم خونی و فقر آهن منجر به بروز عوارض زیر می‌شود:
- تولد زودرس نوزاد
- وزن کم هنگام تولد
- افزایش خطر مرگ
- جهش ژنتیکی
آیا کمبود آهن در کودکان باعث ایجاد سرطان می‌شود؟
کم خونی یکی از عوارض جانبی سرطان می‌باشد که ناشی از فقر آهن می‌باشد. یکی از علائمی که پزشک می‌تواند سرطان را تشخیص دهد کم خونی و فقر آهن است. این علائم اغلب در سرطان روده بزرگ و سرطان رحم رخ می‌دهد. در صورتی که دارای نشانه های کمبود آهن هستید، با پزشک مشورت کنید و پروسه درمان خود را آغاز کنید.
همانطور که گفتیم کم خونی، می‌تواند در دوران بارداری و یا بعد از تولد کودک به دلیل تغذیه نامناسب به وجود آید. پیشنهاد می‌کنیم قبل از بارداری حتما اقدامات لازم را انجام دهید و بعد از تولد نوزاد نیز از غذاهایی حاوی آهن در رژیم غذایی کودک و خود استفاده کنید.